Οι τραυματικές εμπειρίες είναι ακραίες καταστάσεις που υπερβαίνουν τα συνηθισμένα γεγονότα της ζωής. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η σοβαρή απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας, η απειλή κατά των παιδιών ή των συγγενών μας, η ξαφνική απώλεια του σπιτιού μας ή οι σοβαρές ζημίες στην περιοχή κατοικίας μας και η παρακολούθηση ενός θανάτου από τροχαίο ή από άσκηση σωματικής βίας.
Το τραύμα καταστρέφει τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ του θύματος και του κόσμου. Δημιουργεί ένα υπερβολικό στρες με ψυχικές, συναισθηματικές και σωματικές επιπτώσεις. Το άτομο μοιάζει να μην ξέρει πια τι πρέπει να κάνει για να επιβιώσει και επιπλέον δεν μπορεί να κάνει εκτιμήσεις για το άμεσο μέλλον. Τα συμπτώματα, που συνήθως εμφανίζει, περιγράφονται με τον όρο Μετατραυματική Διαταραχή Στρες (ΜΔΣ).
Η ΜΔΣ είναι μια ασθένεια που προσβάλλει κυρίως ανθρώπους θύματα βίαιων συμπεριφορών ή καταστάσεων. Οφείλεται κυρίως στην έκθεση σε ψυχοτραυματικά γεγονότα και έχει συνδεθεί με γεγονότα όπως ο πόλεμος, η αιχμαλωσία, τα βασανιστήρια, οι φυσικές ή τεχνικές καταστροφές και η εθνοκάθαρση. Ωστόσο μπορεί να προσβάλλει και κάποιους που φρόντισαν ή με κάποιο τρόπο ενεπλάκησαν με τα θύματα (π.χ. οι πυροσβέστες που καθάρισαν τα συντρίμμια των δίδυμων πύργων, τα παιδιά των βετεράνων πολεμιστών κ.α.). Τότε την χαρακτηρίζουμε δευτερογενή.
Το Μετατραυματικό Στρες είναι στην ουσία μια αποτυχημένη προσπάθεια ανάνηψης από το ψυχολογικό τραύμα. Έχει ως βασικά χαρακτηριστικά: 1)την επαναβίωση της εμπειρίας με τη μορφή επίμονων παρεισφρητικών εικόνων, 2) τη συνεχή αναπαράσταση του γεγονότος, καθώς το άτομο προσπαθεί νοερά να «αλλάξει» το συμβάν και να «ελέγξει» την κατάσταση, 3) τον ψυχολογικό πόνο και τη θυματοποίηση και 4) την πλήρη απώλεια ενδιαφέροντος για το μέλλον.
Λόγω των παραπάνω υπάρχει υπερδιέγερση, έντονη δυσφορία, απόσυρση από το περιβάλλον, ενοχή για όσους δεν επέζησαν, μούδιασμα και έντονη αποφυγή καταστάσεων και δραστηριοτήτων που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός. Άγχος, κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών αποτελούν συχνές επιπλοκές της ΜΔΣ.
Οι πιθανότητες για τις γυναίκες να αναπτύξουν ΜΔΣ είναι διπλάσιες. Το γεγονός αυτό οφείλεται πιθανά στο ότι βιώνουν συνήθως περισσότερη βία (ενδοοικογενειακή βία, βιασμός ή άλλη μορφή κακοποίησης).
Το χρόνιο στρες καθιστά τον άνθρωπο ευάλωτο στο ψυχολογικό τραύμα. Επίσης άλλοι παράγοντες όπως η μειωμένη κοινωνική λειτουργικότητα, το χαμηλό ηθικό και η κακή σωματική υγεία αποτελούν τυπικά αποτελέσματα της αδυναμίας διαχείρισης του στρες.
Μελέτες έδειξαν ότι η κατάλληλη προετοιμασία για στρεσσογόνες καταστάσεις, όταν αυτό είναι εφικτό, μπορεί να προστατεύσει από τις επιπτώσεις του στρες.
Όταν δεν μπορούμε να διαχειριστούμε το ψυχολογικό τραύμα χωρίς βοήθεια, πιθανά χρειάζεται η παρέμβαση ειδικού. Η πιο αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική μέθοδος είναι η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική. Θεραπεία μπορεί να γίνει επίσης από ψυχίατρο με τη χορήγηση των κατάλληλων φαρμάκων. Τέλος είναι δυνατός και ο συνδυασμός των δυο μεθόδων.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Επταήμερη», Αρ. φύλλου 19, Παρασκευή 7 Ιανουαρίου 2005
© Βασίλειος Ν. Θεοδώρου
