Τα παιδιά προκειμένου να αναπτύξουν ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις και να ενταχθούν δημιουργικά στο περιβάλλον τους, είναι απαραίτητο να μάθουν να συμμορφώνονται στους κοινωνικούς κανόνες και να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους.
Το παιδί που δεν θα επιτύχει έναν ικανοποιητικό βαθμό αυτοελέγχου, ώστε να προσαρμόζει τις ανάγκες του στις ανάγκες των άλλων επικρίνεται, τιμωρείται και μπορεί στη συνέχεια, ως ενήλικος, να περιθωριοποιηθεί ή να στιγματισθεί.
Η ευαισθητοποίηση της οικογένειας και της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι απαραίτητη διότι τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί πολύ εύκολα να γενικευτούν και να επηρεάσουν αρνητικά την εξέλιξη και την πορεία του παιδιού, ειδάλλως ο χρόνος θα ενισχύσει το όποιο πρόβλημα και στη συνέχεια η κοινωνία θα «τιμωρήσει» το «απροσάρμοστο» ενήλικο πια άτομο (συνήθως με την απομόνωσή του ή τη στέρηση ευκαιριών).
Η οικογένεια, ακόμα και αν δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις, όταν θα αρχίσει να βιώνει τα αρνητικά αποτελέσματα της προβληματικής συμπεριφοράς του παιδιού θα πρέπει να κινητοποιηθεί και να ζητήσει ενημέρωση και κατάλληλη βοήθεια. Ο/η εκπαιδευτικός, που κανονικά οφείλει να ξέρει πώς θα ανιχνεύσει και θα χειριστεί τη προβληματική συμπεριφορά, πρέπει να διαθέτει χρόνο και ζήλο στην παρατήρηση και καταγραφή των προβληματικών συμπεριφορών και σε συνεργασία με τους γονείς και τους ειδικούς ψυχολόγους να σχεδιάζει και να υλοποιεί αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
«Δεν ακούει...., Πρώτα ενεργεί και μετά σκέπτεται....., Δεν έχει αίσθηση του τι είναι σωστό και τι όχι.....», είναι φράσεις που συχνά ακούγονται από τους γονείς και τους δασκάλους. Τι βρίσκεται στη βάση όλων αυτών των παραπόνων για ανυπακοή;
Τα προβλήματα στη συμπεριφορά είναι γενικά μια μορφή έκφρασης ελλιπούς κοινωνικοποίησης και η παρουσία τους στο παιδί συνθέτει ένα σοβαρό και πολυδιάστατο πρόβλημα από παιδαγωγική, κοινωνιολογική και ψυχολογική άποψη. Στην πλειονότητά τους τα προβλήματα συμπεριφοράς οφείλονται σε δυσμενείς επιδράσεις του περίγυρου, σε ελλιπή ή λανθασμένη αγωγή ή σε μη ευνοϊκές καταστάσεις ανάπτυξης. Μπορούν να εκδηλωθούν με επιθετικότητα, απειθαρχία, άσχημο λεξιλόγιο, χρήση βίας ή φασαρία. Οι συμπεριφορές αυτές κάνουν τους γονείς να υποφέρουν. Κάνουν τους δασκάλους τους να υποφέρουν. Ακόμη κάνουν και τα άλλα παιδιά στον περίγυρο, ιδίως τα λιγότερο δυναμικά, να υποφέρουν. Περισσότερο όμως υποφέρουν τα ίδια, γιατί τις περισσότερες φορές γεμίζουν άγχος και απογοητεύσεις.
Όλα τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν άσχημη ή αντικοινωνική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους. Ορισμένα όμως αδυνατούν να ελέγξουν τις εχθρικές και καταστροφικές τους παρορμήσεις, γεγονός που επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του παιδιού και κυρίως στη γνωστική του ανάπτυξη.
Δεν είναι πάντοτε εύκολο να καθορίσουμε το βαθμό και την ποιότητα της απόκλισης της συμπεριφοράς ορισμένων από τα διαταραγμένα παιδιά από εκείνη των φυσιολογικών. Αυτό γιατί η λεγόμενη φυσιολογική συμπεριφορά δεν είναι αυστηρά καθορισμένη και διαφέρει από το ένα στάδιο ανάπτυξης στο άλλο. Έτσι εκδηλώσεις που θεωρούνται φυσιολογικές για μια ηλικία είναι πιθανό να είναι παθολογικές για μια άλλη.
Δεν είναι όμως μόνο η ηλικία που διαφοροποιεί τη συμπεριφορά των παιδιών, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες εθνικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί που δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο τον καθορισμό της ομαλής συμπεριφοράς.
© Βασίλειος Ν. Θεοδώρου
