Οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας

Το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί εδώ και δεκαετίες επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Για τη συντηρητική ελληνική κοινωνία τo πρόβλημα αυτό παραμένει ταμπού και χαρακτηρίζεται ως «οικογενειακό ζήτημα». Δυστυχώς το πέπλο της σιωπής εμποδίζει την αντιμετώπιση και αποτρέπει από την ουσιαστική διερεύνηση. Παράλληλα λειτουργεί ως ανάχωμα στον παραγωγικό διάλογο και τη λήψη απαραίτητων μέτρων.

Με την επιβολή της πατριαρχικής οικογένειας, αποτέλεσμα της εισαγωγής της γεωργίας σε μεγάλη κλίμακα, της κτηνοτροφίας, και της ατομικής ιδιοκτησίας, ο άνδρας-πατριάρχης ήλθε στο προσκήνιο ασκώντας απόλυτη εξουσία στα μέλη της οικογένειας. Τις περισσότερες φορές η εξουσία αυτή οδηγούσε σε βίαιες συμπεριφορές. Οι συμπεριφορές αυτές μέχρι σήμερα συμπεριλαμβάνουν τη σωματική βία, την ψυχολογική (εκφοβισμός, απειλές, απομόνωση, συναισθηματική κακομεταχείριση, παραμέληση κ.α) και τη σεξουαλική κακοποίηση.

Η βία κατά των γυναικών συμβαδίζει με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, ωστόσο παρατηρείται ως φαινόμενο και στις προοδευτικές κοινωνίες όπως π.χ. στις Σκανδιναβικές χώρες. Είναι μάλιστα διαταξική, καθώς εμφανίζεται σε όλα τα κοινωνικά και οικονομικά στρωματά. Το τίμημα που πληρώνουν άνθρωποι και κοινωνίες είναι τεράστιο.

Εκτός από τις πρωτογενείς επιπτώσεις της βίας, τους ποικίλους τραυματισμούς, που συχνά είναι σοβαροί και το θάνατο, υπάρχουν και δευτερογενείς σωματικές ή ψυχολογικές επιπτώσεις όπως α) πονοκέφαλοι, άσθμα, γαστρεντερικές διαταραχές, χρόνιοι πόνοι, αϋπνίες, χρόνια κόπωση, πόνοι στα γεννητικά όργανα, στη λεκάνη και στην πλάτη που προκαλούνται από το στρες και την υπερένταση και β) άγχος, φόβος, δυσκολία στον ύπνο, εφιάλτες, αίσθηση αδυναμίας, απόγνωση, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ενοχές, αναβίωση της βίας, οξείες συναισθηματικές αντιδράσεις. Η βία, τέλος, αποδυναμώνει την κοινωνική θέση της γυναίκας, επηρεάζοντας αρνητικά βασικούς παράγοντες, όπως η εργασία και μπορεί να δημιουργήσει ψυχολογική ευαλωτότητα στην κατάθλιψη ή σε άλλες ψυχικές διαταραχές. Σταδιακά οδηγεί τη γυναίκα στη θυματοποίηση.

Το κόστος της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολύ μεγάλο και για την κοινωνία. Σωματικές και ψυχολογικές βλάβες, θάνατοι, αύξηση της χρήσης υπηρεσιών υγείας, αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών και των δημοσίων δαπανών για την υγεία, τραυματισμοί βρεφών ή μικρών παιδιών, αύξηση των κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων (γυναίκες και παιδιά χωρίς στέγη, εισόδημα κ.λ.π.), ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά, αύξηση στη ζήτηση νοσοκομειακών, κοινωνικών και σωφρονιστικών υπηρεσιών.

Η χειρότερη κοινωνική επίπτωση όμως είναι η αναπαραγωγή της βίας μέσω των παιδιών, η οποία υπονομεύει ολόκληρες γενεές. Τα παιδιά που βιώνουν σκηνές ενδοοικογενειακής βίας έχουν περισσότερες πιθανότητες, να γίνουν η επόμενη γενιά θυμάτων ή θυτών και να αναπτύξουν παραβατική συμπεριφορά με συνηθισμένες μορφές τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ, τη φυγή από το σπίτι και τα πολλαπλά προβλήματα στο σχολείο.

Τελικά το ίδιο τους το σπίτι είναι πολλές φορές το πιο επικίνδυνο για τις γυναίκες. Στην Ιρλανδία το 1998, πάνω από τις μισές γυναίκες που δολοφονήθηκαν, δολοφονήθηκαν από τους συντρόφους ή τους συζύγους τους. Στην Αυστρία, 50% των διαζυγίων οφείλονται στην άσκηση βία κατά της γυναίκας. Στη Φινλανδία, 22% των γυναικών είναι θύματα βίας από τους συντρόφους τους. Μια Ολλανδική έρευνα αποκαλύπτει ότι 1 στις 5 γυναίκες έγινε υποκείμενο σωματικής βίας από το σύντροφο ή τον πρώην σύντροφο. Το ποσοστό αυτό στην Πορτογαλία είναι 1 στις 2 γυναίκες. Τα στοιχεία που έχουν μελετηθεί δείχνουν ότι για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση 1 γυναίκα στις 5 έπεσε θύμα βίας κάποια στιγμή της ζωής της.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Επταήμερη» , Αρ. φύλλου 14, Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2004

© Βασίλειος Ν. Θεοδώρου