Η χρήση του όρου ψυχολογία δεν λείπει από την καθημερινότητά μας. Από το καταχρηστικό «ανέβηκε η ψυχολογία μου» έως τη λυτρωτική επίκληση της «κακής ψυχολογίας», στην οποία αποδίδουν οι αθλητές τη μειωμένη απόδοσή τους. Στο χρηματιστήριο επηρεάζεται η «ψυχολογία», το ίδιο και στην οικονομία. Τελευταία και η πολιτική έχει τη δική της «ψυχολογία». Αναμφίβολα η Ψυχολογία έχει μπει πολύ δυνατά στη ζωή μας - στη δουλειά μας, στη διασκέδαση, στις συζητήσεις, στην οικογένεια μας! Η συνειδητοποίηση αυτή έχει θετικές και αρνητικές παραμέτρους, όμως μας κατατάσσει στον λεγόμενο σύγχρονο κόσμο, καθώς η ανάπτυξη της Ψυχολογίας σε μια χώρα συναρτάται από την γενικότερη ανάπτυξή της. Στην Ελλάδα λόγω διαφορετικών εθνικοπολιτικών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών αργήσαμε να «ψυχολογικοποιηθούμε», όμως τελικά «πατήσαμε γκάζι». Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας προβάλλουν επαρκώς κάθε τι το «ψυχολογικό». Δεν είναι λίγες οι τηλεοπτικές εκπομπές, ούτε τα περιοδικά, που προβάλλουν ένα κακέκτυπο της ψυχολογίας. Επιπλέον κάθε, διάτων ή μη, τηλεοπτικός αστέρας προσπαθεί με ψυχολογικούς όρους και εκφράσεις να κερδίσει την εφήμερη παρουσία στη δημοσιότητα.
Ας προσπαθήσουμε όμως να ξεκαθαρίσουμε εν συντομία τα πράγματα. Παρά τα όσα παράδοξα προαναφέρθηκαν υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον για την επιστήμη της Ψυχολογίας. Η ανάλυση της ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων και το ότι η Ψυχολογία γεννήθηκε από τα σπλάχνα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας δίνουν ένα σαφές επεξηγηματικό πλαίσιο του ενδιαφέροντός μας. Βέβαια οι αρχές της σύγχρονης επιστημονικής ψυχολογίας βρίσκονται, πολύ αργότερα, στο ψυχολογικό πειραματικό εργαστήριο του W.Wundt στη Λειψία και μετεφέρθησαν στην Ελλάδα από το μαθητή του Θεόφιλο Βορέα μετά το 1899.
Ένας απλός και σύγχρονος ορισμός είναι ότι η Ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη της συμπεριφοράς και των ψυχικών λειτουργιών. Η συμπεριφορά είναι το ορατό κομμάτι, ο τρόπος που λειτουργούμε και φερόμαστε, ενώ οι ψυχικές λειτουργίες λαμβάνουν χώρα μέσα στο μυαλό μας. Ευρύτερα μπορούμε να πούμε ότι η Ψυχολογία ενδιαφέρεται για τις ψυχοβιολογικές λειτουργίες, τις αισθήσεις, την αντίληψη, τη συνείδηση, τη μάθηση, τη μνήμη, τη σκέψη και τη γλώσσα, τη νοημοσύνη, τα κίνητρα, το συναίσθημα, την ανάπτυξη, την προσωπικότητα, τις ψυχολογικές διαταραχές, τη θεραπεία, την υγεία, την κοινωνική αντίληψη και τις κοινωνικές επιρροές.
Η ψυχολογία είναι επιστήμη διότι χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους, μάλιστα τις ίδιες, όπως η φυσική, η χημεία και η βιολογία, δηλαδή το πείραμα, τη διατύπωση υποθέσεων και τον επιστημονικό έλεγχο των θεωριών. Τα ψυχολογικά πειράματα γίνονται στο εργαστήριο ή στο πεδίο, δηλαδή στις πραγματικές συνθήκες της καθημερινότητας. Η μελέτη της συμπεριφοράς δεν περιορίζεται μόνο στον άνθρωπο, αλλά περιλαμβάνει και άλλα έμψυχα είδη. Σε κάθε περίπτωση μας έχει τροφοδοτήσει με πλούσιες γνώσεις για τη ζωή και μας έχει βοηθήσει να κατανοήσουμε τον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότερες ιδιωτικές και δημόσιες συζητήσεις μας διανθίζονται από συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί από έρευνες ή πειράματα ψυχολόγων.
Τα πεδία εφαρμογής της ψυχολογίας είναι τόσα, όσα και αυτά της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μάλιστα με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας εμφανίζονται νέα, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, το διάστημα, η εικονική πραγματικότητα, κ.α. Οι ψυχολογικές δυσκολίες και η θεραπεία τους αποτελούν κομμάτι της Ψυχολογίας. Πέραν αυτών όμως, υπάρχουν, όπως είδαμε, παρά πολλά που συνθέτουν το αντικείμενό της.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Επταήμερη», Αρ. φύλλου 12, Παρασκευή 19 Νοεμβρίου 2004
© Βασίλειος Ν. Θεοδώρου
